สาเหตุใดกัน ที่ไม่ควรเลือกตั้ง"ผวจ."

โดย ม.ล.ปนัดดา ดิศกุล

ประธานหอสมุดสมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ
(ผู้ว่าราชการจังหวัดเชียงใหม่ ๑ ตุลาคม ๒๕๕๓)

เป็นที่พูดคุยกันภายในแวดวงสภาพัฒน์ เมื่อเร็วๆ นี้เกี่ยวกับการจัดทำ "แผน 10" และมีแนวคิดเรื่อง "การเลือกตั้งผู้ว่าราชการจังหวัด" ที่อยากจะเลียนแบบกรุงเทพฯ ซึ่งเรียกชื่อตำแหน่งในระยะหลังนี้ว่า "ผู้ว่าราชการกรุงเทพมหานคร" อันเป็นความเข้าใจผิดกันอย่างมาก สับสนกันมาก โดยเฉพาะข้อเท็จจริงทางประวัติศาสตร์ที่ถือเป็นศักดิ์ศรีทางรัฐศาสตร์การปกครองของประเทศชาติมาช้านาน

วันนี้ จึงนำเสนอเป็นกรณีศึกษา เรื่อง "ชื่อตำแหน่ง ผวจ.นั้นมีความแตกต่างกับผู้บริหารท้องถิ่น กทม. หรือผู้ว่าฯ กทม.อย่างไร"

เราทุกคนควรทำความเข้าใจข้อเท็จจริงประการนี้ไว้ ก่อนที่การปรับปรุงเปลี่ยนแปลงอะไรที่ไม่ถูกต้องจะเกิดขึ้นและนำไปสู่ความวุ่นวายอลหม่านทางรัฐศาสตร์การปกครองของประเทศชาติยิ่งขึ้นไปอีก

สมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ องค์ปฐมเสนาบดีกระทรวงมหาดไทย ทรงตรัสว่า "ผู้ว่าราชการจังหวัดตลอดจนข้าราชการทุกคน ต่างล้วนเป็นข้าพระบาทต่างพระเนตรพระกรรณของในหลวง" โดยความหมายก็คือ ข้าราชการทุกท่านเหล่านี้มาจากสายข้าราชการประจำต่างดำรงตำแหน่งหน้าที่และรักษาคุณงามความดีของตนมาตั้งแต่ยังเป็นข้าราชการชั้นผู้น้อยหรือที่ทรงเรียกว่า "Junior Officer"

ตำแหน่ง "ผวจ." ในทั่วทั้ง 75 จังหวัดปัจจุบัน จึงต่างเป็นข้าราชการต่างพระเนตรพระกรรณ เชื่อมโยงกรุงเทพฯ กับจังหวัดที่ ผวจ.ได้รับพระบรมราชโองการโปรดเกล้าฯแต่งตั้ง เพื่อให้เป็นไปในรูปแบบเดียวกันทางระบบราชการทั่วราชอาณาจักร ก่อให้เกิดความเป็น "Uniform" ทางการปกครองและความมั่นคงปลอดภัยของราชอาณาจักร มิใช่ต่างคนต่างคิดต่างทำและขาดความเชื่อมโยงกับกรุงเทพฯอันหมายถึง "รัฐบาลกลาง" หากจะเรียกกันเช่นนี้

กว่าสยามหรือ "ประเทศไทย" จะได้มีวิวัฒนาการมาเป็น "รัฐชาติ" (Nation State) หรือความเป็น "ราชอาณาจักร" (Kingdom) นั้น ได้ผ่านความยากลำบากมามากมายและใช้เวลาอันยาวนานในการสร้างความเป็นปึกแผ่นแก่แผ่นดินตามพระบรมราชปณิธานของสมเด็จพระปิยมหาราช จนกระทั่งสามารถธำรงความเป็นเอกราชไว้ได้เพียงชาติเดียวในภูมิภาค

ในหลวง รัชกาลที่ 5 ทรงมีพระราชดำรัสกับพระเจ้าน้องยาเธอ กรมหมื่นดำรงราชานุภาพ ว่า กว่าจะมาเป็นราชอาณาจักรสยามในทุกวันนี้ ได้ทรงเพียรพยายามในทุกๆ ทางด้วยความเหนื่อยยาก ทรงโปรดให้รวม "รัฐเล็กรัฐน้อย" (Little Government) ที่ไม่เชื่อฟังกรุงเทพฯ กลับกลายเป็น "ราชอาณาจักรที่มั่นคง" โดยผสานผู้คนทุกเชื้อชาติศาสนาเข้าด้วยกันรวมเรียกว่า "ประชาชนชาวสยาม" แล้วเราทุกคนจะเดินย้อนกลับไปสู่ความเป็น "รัฐเล็กรัฐน้อย" อีกเช่นนั้นหรือ

ตำแหน่ง "ผวจ." หรือที่เรียกว่า "เจ้าเมือง" ในอดีต บ่งบอกถึงความเป็นข้าต่างพระเนตรพระกรรณของพระเจ้าแผ่นดินต่อภารกิจ "บำบัดทุกข์ บำรุงสุข อาณาประชาราษฎร์" เป็นผู้อัญเชิญพระแสงราชศัสตราในพระปรมาภิไธยของพระองค์ท่าน มิได้มีที่มาจากการเลือกตั้ง ซึ่งต้องได้รับคะแนนนิยมเป็นอันดับแรก แต่เป็นผู้ซึ่งยังจะมาทำหน้าที่ไกล่เกลี่ยทั้งแก้ปัญหาต่างๆ ระหว่างหน่วยงานภายในพื้นที่จังหวัด ในความหมายนั้นก็คือ ความเป็นกลางในการรักษาผลประโยชน์ของแผ่นดิน โดยไม่ฝักใฝ่ทางการเมือง

ในขณะที่กรุงเทพมหานคร มิได้มีสถานะเป็น "จังหวัด" แต่เป็นรูปแบบการปกครองพิเศษไม่ใช่จังหวัดที่ 76 หรือ "สุวรรณภูมิ" เป็นจังหวัดที่ 77 อย่างที่ปรากฏเป็นข่าวและสื่อกันผิดๆ ในขณะนี้ เด็กและเยาวชนจะเรียนรู้กันผิดๆ ไม่ได้เพราะกรุงเทพฯ หรือแม้แต่สุวรรณภูมิหากจะเกิดขึ้นจริง ย่อมมิใช่จังหวัด ในเมื่อตำแหน่ง "ผู้ว่าราชการกรุงเทพมหานคร" ไม่มีคำว่า "จังหวัด" และไม่มีพระบรมราชโองการโปรดเกล้าฯแต่งตั้งแต่อย่างใด

ตำแหน่ง "ผู้ว่าราชการกรุงเทพมหานคร" จึงมีสถานะทางการปกครองเท่าเทียมกับ "นายกเทศมนตรีมหานคร" หรือ "Lord Mayor" ที่มาจากการเลือกตั้ง

ส่วนในระดับ "จังหวัด" ก็มี อบจ. เทศบาลระดับต่างๆ และ อบต.มากมายหลายแห่ง ซึ่งถือเป็นหลักการกระจายอำนาจทางการปกครองตามระบอบประชาธิปไตยเช่นเดียวกัน

ณ ที่นี้ เพื่อไม่ก่อให้เกิดความสับสนทางรูปแบบการปกครอง หรือสื่อกันอย่างผิดๆ อีกต่อไป ก็สมควรทำความเข้าใจกันให้ถูกต้องเสียใหม่ว่า

ผวจ. คือ ข้าราชการประจำผู้ได้รับพระบรมราชโองการโปรดเกล้าฯ ให้ดำรงตำแหน่งหน้าที่เช่นเดียวกับเอกอัครราชทูตวิสามัญผู้มีอำนาจเต็ม พิพากษา ฯลฯ และเป็นผู้ทำหน้าที่เชื่อมโยงจังหวัดในส่วนภูมิภาคกับส่วนกลาง รักษาไว้ซึ่งปรัชญาทางการบริหาร คือ ความเป็นราชอาณาจักร ที่เป็น "รัฐเดี่ยว" หรือ "Unitary State" มิใช่ระบบ "สหรัฐ" หรือ "Federation" แต่อย่างใด

ผู้ว่าราชการกรุงเทพมหานคร ซึ่งเข้าดำรงตำแหน่งโดยผลจากการเลือกตั้งทางตรง ก็ควรที่จะได้มีการปรับเปลี่ยนชื่อตำแหน่งกลับไปเหมือนก่อน ซึ่งสามารถสื่อความหมายได้อย่างถูกต้องชัดเจนตามหลักการบริหารราชการส่วนท้องถิ่น คือ "นายกเทศมนตรีกรุงเทพมหานคร" ฟังดูทั้งไพเราะ สง่างาม และมีความหมายชัดเจนโดยทันทีว่า มาจาก "การเลือกตั้ง"

เราต้องช่วยกันดำรงรักษาความมั่นคงของประเทศ ทั้งความเป็น "ราชอาณาจักร" และ "รัฐเดี่ยว" ที่มิใช่การแบ่งแยกแบบเบ็ดเสร็จเด็ดขาดออกเป็นมลรัฐนั้นมลรัฐนี้ อย่างที่เข้าใจกันอย่างไม่ถูกต้องในขณะนี้

.....มติชน